گمرک ایران از کارنامه تجارت خارجی ایران در بهار ۱۴۰۰ رونمایی کرد. تازه‌ترین آمارهای رسمی نشان می‌دهد ۷۳ درصد ارزش کالاهای تجاری ایران در بهار امسال تنها به ۵ کشور دنیا صورت گرفته است. چین، عراق، امارات، ترکیه و افغانستان به تنهایی ۷۳ درصد ارزش دلاری و ۷۴ درصد ارزش وزنی صادرات ایران را به‌خود اختصاص داده‌اند.
به گزارش سرویس اقتصادی برخط نیوز به نقل از همشهری – روزنامه همشهری، محدود شدن تجارت ایران به چند کشور خاص، در یک دهه اخیر، نتیجه تحریم ها و همچنین محصور شدن نظام بانکی و مالی ایران است. این وضع نامطلوب تجارت خارجی در شرایطی رخ داده که در خرداد سال گذشته مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی هشدار داده بود: ۴ الگوی صادرات ایران از نظر شرکای تجاری الگوی نامتقارنی است؛ به این معنا که تعداد کمی از کشورها سهم بالایی در تجارت ما دارند و تعداد زیادی از آنها سهمی بسیار اندک.

گزارش مرکز پژوهش ها
گزارش مرکز پژوهش های مجلس نشان می دهد در سال ۱۳۸۰ از میان ۱۶۳ کشور دارای رابطه تجاری با ایران، تعداد ۸ کشور (یعنی ۹.۴ درصد از کشورهای طرف معامله ما) بیش از نیمی از ارز حاصل از صادرات کالاهای غیرنفتی را عاید ایران ساخته اند و کمتر از نیم دیگر این درآمد ارزی از ۱۵۵ کشور باقیمانده حاصل شده است. بازوی تحقیقاتی مجلس می گوید: ارزش دلاری صادرات غیرنفتی طی سال های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۷ از ۴.۲ میلیارد دلار به ۴۴.۷ میلیارد دلار رسیده و در ۱۷ سال، ارزش دلاری صادرات غیرنفتی با نرخ رشد متوسط سالانه ۱۶ درصد ۱۰.۶ برابر شده اما در سال ۱۳۸۷ بیشترین بازار صادراتی از نظر تعداد با ۱۷۰ کشور بوده و کمترین آن هم مربوط به سال ۱۳۹۳ با ۱۴۰ کشور است. با این حال، روند کلی نشانگر کاهش تعداد کشورها یا بازارهای هدف در این سال هاست. بر این اساس سهم ۴ کشور امارات متحده عربی، چین، عراق و کره جنوبی در مجموع بیش از ارزش صادرات به ۱۴۵ کشور دیگر به ‎عنوان مقصد کالاهای صادراتی ایران در سال ۱۳۹۷ بوده که این تمرکز نسبتا شدید در بازارهای هدف صادراتی می تواند برای کشور یک تهدید تلقی شود. به ویژه این که روند تجارت خارجی ایران در طول زمان در جهت توسعه صادرات در بخش کالاهای غیرنفتی، به تمرکز بر برخی کشورها انجامیده و رابطه تجاری کشور با کشورهای مختلف به طور یکسان رشد نکرده است.

گزارش رسمی گمرک
سیدمهدی میراشرفی، رئیس کل گمرک ایران می گوید: حجم صادرات غیرنفتی ایران در بهار امسال نسبت به بهار پارسال ۶۹ درصد رشد کرده و حجم تجارت خارجی ایران در بهار امسال، ۳۸ میلیون و ۴۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۲۰ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار بوده که از نظر وزنی ۷ میلیون و ۷۰۰ هزار تن و از حیث ارزش ۷ میلیارد دلار نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد نشان می دهد.
رشد تجارت خارجی ایران در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته هرچند به گفته رئیس کل گمرک ایران از بهبود نسبی و افزایش حجم بازرگانی خارجی کشور حکایت دارد اما نباید فراموش کرد که در بهار سال گذشته به دلیل محدودیت های کرونایی و بسته شدن مرزهای تجاری، حجم زیادی از تجارت خارجی به سبب قرنطینه کشورهای مقصد صادرات و واردات ایران افت کرده بود. میراشرفی می گوید: در بهار امسال تراز تجاری ایران به میزان ۴۷۶ میلیون دلار مثبت بوده است. به گفته این مقام مسئول، مقایسه آمار تجارت خارجی کشورمان در ۳ ماهه بهار سال ۱۴۰۰ با مدت مشابه سال قبل، حاکی از افزایش ۲۵ درصدی در وزن و ۵۰ درصدی در ارزش کالاهای تجاری مبادله شده بین ایران و کشورهای خارجی است.

رشد صادرات با مهار کرونا
رئیس کل گمرک ایران می گوید: در بهار امسال ۳۰ میلیون تن کالا به ارزش ۱۰ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار از گمرکات کشور به نقاط مختلف جهان صادر شد که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر وزن ۳۸ درصد و از لحاظ ارزش ۶۹ درصد رشد داشت. او همچنین توضیح می دهد: در این مدت ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۱۰ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار وارد کشور شد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از لحاظ وزن ۶درصد کاهش و از حیث ارزش ۳۴ درصد رشد داشت.

افزایش درآمد ترانزیت کالاها
رئیس کل گمرک ایران خبر داده؛ حجم ترانزیت کالای خارجی از قلمرو ایران در بهار ۱۴۰۰ به میزان ۲ میلیون و ۷۴۲ هزار تن بود که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۱۲۱ درصد افزایش نشان می دهد و همچنان که پیش تر هم اعلام شد، این امر می تواند نشانه بهبود نسبی وضع ترانزیت و احتمالا افزایش میزان آن در ماه های آینده باشد. میراشرفی با اشاره به آمار کشفیات کالای قاچاق در گمرک گفت: در بهار سال جاری کارکنان گمرک به ویژه در گمرکات مرزی موفق به کشف ۵۳۰ میلیارد تومان انواع کالای قاچاق شدند و ۵۸۰ فقره پرونده در این خصوص در گمرک تشکیل شد.

پشت پرده تجارت خارجی
آیا مثبت شدن تراز تجاری ایران خبر خوبی است؟ محمد لاهوتی، رئیس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران هفته گذشته از ایجاد محدودیت برای واردات در مقابل صادرات خبر داد و گفت؛ کسانی که خواهان استفاده از ارز صادراتی هستند، صرفا باید در حوزه تخصصی خود اقدام به واردات کرده یا برای واگذاری ارز به غیرباید موافقت سازمان صمت استان را اخذ کنند. او با اشاره به برخی اخبار مبنی بر افزایش فهرست اقلام واردات در مقابل صادرات از یک هزار قلم به ۳۰۱۷ قلم گفت: افزایش این اقلام به شرطی می تواند به نفع تولید و تجارت تمام شود که مشکل واردات در مقابل صادرات طبق ابلاغیه ۱۷۷ برطرف شود و هر تولیدکننده یا واردکننده ای قادر باشد از ارز حاصل از صادرات استفاده کند.
او گفت: تا قبل از ابلاغیه ۱۷۷ ، وزارت صمت همه مشکلات را ناشی از تصمیمات بانک مرکزی می دانست و حال این سؤال مطرح می شود که با توجه به تفویض کل اختیارات به وزارت صمت از آبان ماه سال قبل تاکنون، چه توجیهی برای به وجود آمدن این مشکلات وجود دارد؟ او افزود: طبق تجربیات گذشته، معمولا وقتی عرضه ارز در سامانه نیما کاهش پیدا می کند، روش واردات در مقابل صادرات دچار اختلال شده و به نظر می رسد از این ابزار برای عرضه بیشتر ارز در سامانه نیما استفاده می شود. بدیهی است که ابلاغیه ۱۷۷ برای حل مشکلات رفع تعهد ارزی ابلاغ شد، به این دلیل که روش های ۳ سال گذشته برای حل این مشکلات پاسخگو نبود؛ بنابراین تغییرات مجدد می تواند رفع تعهدات ارزی را بار دیگر با مشکل مواجه کند.

بلندپروازی تجاری در دولت ۱۳
سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهور منتخب ایران قول داده تا حجم تجارت خارجی ایران را ظرف ۴ سال آینده از ۳۵ میلیارد دلار به بیش از ۷۰ میلیارد دلار برساند، این رشد ۱۰۰ درصدی یک هدف بلندپروازانه است که تحقق آن از نظر کارشناسان و فعالان اقتصادی با وجود تحریم ها و تنگنای روابط مالی و بانکی ایران سخت خواهد بود. به ویژه این که او می گوید تلاش خواهد کرد تا صادرات غیرنفتی ایران به کشورهای همسایه را دو برابر افزایش دهد و از ۲۰ میلیارد دلار به بالای ۴۰ میلیارد دلار برساند. برای این هدف گذاری بزرگ او ۴ سال وقت خواست و باید دید که تیم اقتصادی دولت آینده روی کار بیاید و برنامه خود برای تحقق اهداف از پیش اعلام شده رئیسی را منتشر کند. /همشهری