در آستانه ورود به نیمه دوم سال هستیم و بناست یک چشم انداز از بازارها در نیمه دوم سال ارائه کنیم. قبل از آن بهتر است که نگاهی به گذشته بیندازیم و ببینیم که چه فکر می کردیم و چه شد؟! مرور گذشته، چراغ راه آینده است. به این منظور، مطلب تحلیلی دخل و خرج در ابتدای امسال را مبنا قرار می دهیم و توضیح می دهیم که چه چشم اندازی برای بازارهای مختلف قائل بودیم و چه شد و در نیمه دوم سال ۹۸ چه چشم اندازهایی وجود دارد.

مروری بر پیش بینی هایمان برای ۹۸ در نیمه راه
اگر خاطرتان باشد در مطلب ابتدای سال ضمن تبیین وضعیت تورم (هزینه خانوار) نگاهی هم به بازارهای مختلف انداختیم و گزینه های مختلف برای سرمایه گذاری را توصیف کردیم. از جمله: درباره تورم، تحلیل این بود که اثر تلاطم ارزی، تا نیمه سال تخلیه شود. معکوس شدن روند تورم نقطه به نقطه و کاهش شدید تورم ماهانه، در نمودار نخست، نشان می دهد که این پیش بینی در مجموع درست بوده است. قیمت ها رشد کرده اما جهش قیمتی نداشتیم.

نمودار تورم نقطه به نقطه
درباره ارز نوشتیم که «افزایش تعاملات با کشورهای همسایه و همچنین راه اندازی مجدد کانال‌های دور زدن تحریم و از همه مهم تر، منطقی شدن سیاست‌های ارزی دولت و بانک مرکزی نسبت به سال ۹۷، می‌تواند شرایط سخت درآمد نفتی و نبود توازن ارزی کشور را رفع کند و احتمال ثبات نرخ ارز در محدوده فعلی را افزایش دهد». فارغ از یک رشد در اردیبهشت ماه، همین اتفاق افتاد و بازار ارز کنترل شد و به ثبات رسید. در نهایت توصیه این بود که «با توجه به احتمال افت نرخ‌ها تا محدوده نرخ نیما، ریسک این بازار هم بسیار بالاست».
طلا را، به خاطر تنش های ناشی از جنگ تجاری، مستقل تحلیل کردیم اما آینده آن را جذاب نیافتیم. به نحوی که حتی با رشد قیمت جهانی (در اثر تنش ها) بازدهی طلا در داخل محدود (بسیار کمتر از سقف ۳۸ درصدی متصور برای جهش طلای جهانی) خواهد بود. تنش ها طلای جهانی را بالا برد اما افت نرخ ارز و تخلیه حباب طلا، مانع از رشد قیمت طلا در بازار داخل شد.
دربازه بازار مسکن تیتر زدیم: «بازار مسکن؛ رکود، اشباع قیمتی و دیگر هیچ» در اردیبهشت ماه یک رشد قیمتی داشتیم اما بعد از آن هر ماه که گذشت بر عمق رکود افزوده شد، حجم معاملات کم شد و به تازگی روند قیمت ها هم معکوس شده است. اما درباره بورس، چشم انداز بهتری را قائل شدیم و برای برخی تک سهم ها پیشنهاد ورود داشتیم. البته فکرش را هم نمی کردیم که بورس این چنین جهشی، یکدست و سراسری رشد کند اما شد و بورسی که انتظار می رفت شاگرد اول بازارها در سال ۹۸ باشد، با اختلاف بسیار زیاد، شاگر اول شد. نمودار شماره ۲ روند بازدهی بازارها در نیمه نخست سال را نشان می‌دهد اما برای نیمه دوم هم، می توان چنین تصوری داشت؟

دو روی سکه بورس در نیمه دوم سال
بورس اگرچه در نیمه اول سال عملکردی درخشان داشت و با وجود ریزش چهارشنبه گذشته حدود ۶۵ درصد (براساس شاخص کل) بازدهی داده است اما بدون شک، در نیمه دوم سال شرایطی متفاوت خواهد داشت. سهام آن قدر رشد کرده است که دیگر محرکی قوی برای رشد سراسری ندارد. البته همچنان بخشی از بازار هست که مشروط به برخی تبصره ها توان رشد و بازدهی مناسب دارد اما این موضوع نمی تواند همه بازار را در بر گیرد اما آن بخش بازار کدام است و این شرایط چه هستند؟

بازارهای جهانی و سه مسئله «رکود» و «جنگ تجاری» و «نفت»
شرکت های بزرگ صادراتی، امسال بسیار کمتر از شرکت های کوچک رشد کردند. هراس بازار از جنگ تجاری و وقوع رکود در اقتصاد جهانی، مهم ترین علت این موضوع بود. به همین دلیل سهام شرکت هایی مثل فولاد مبارکه، ملی مس، کاوه ( و بسیاری دیگر از سهام شرکت های فلزی-فولادی)، شپنا و شبریز ( و سایر پالایشگاهی ها) و برخی سهم های پتروشیمی و معدنی، بسیار کمتر از چشم انداز سودآوری خود رشد کرده اند. البته قیمت های فعلی، خیلی هم ارزان نیست اما طبق این فرضیه که مذاکرات تجاری خوب پیش می رود، رکود شدیدی در راه نیست، نفت سقوط نمی کند و در مجموع وضعیت بازار جهانی رو به راه شده و قیمت ها افت نمی کند، این شرکت ها ارزان اند. پیشتر در صفحه بورس دخل و خرج درباره مختصات این شرکت ها نوشته ایم و از این به بعد نیز خواهیم نوشت. در این جا آن چه مهم است این که وضعیت بازارهای جهانی برای سودآوری بخش جامانده بورس، اهمیت حیاتی دارد.

مسئله شاخص کل و آثار روانی آن
درباره بورس و این که سهام شرکت های بزرگ، مستعد ریزش شدید و ادامه دار نیست، یک وضعیت مبهم و یک روزنه امید ایجاد کرده است. معمولا سهام شرکت های بزرگ بر شاخص کل اثر بسیار بیشتری دارد. شاخص کل هم اثر روانی بر همه بازار دارد. در این شرایط یک فرضیه ضعیف اما قابل طرح این است که با احیای سهام شرکت های بزرگ، تثبیت و در نهایت رشد آن ها، فضای مثبت غلبه کرده و با توجه به نقدینگی زیاد در بازار از سهام شرکت های کوچک نیز حمایت شود. نبود هیچ چشم اندازی در بازارهای موازی (مسکن، خودرو و …) نیز این سناریو را تقویت می کند.

بازار ارز و عبور از گردنه های مهم
اما از بورس که بگذریم، چشم انداز سایر بازارها هم مهم است. حتی این نکته نیز ضروری است که وضعیت سایر بازارها بر بورس موثر است. مهم ترین بازار، از منظر بنیادین و روانی، بازار ارز است. بعید است که بدون رشد یا ریزش ارز، نوسانی در دیگر بازارها به جز بورس داشته باشیم. درباره ارز نیز، این روزها همه به این تحلیل و جمع بندی رسیده اند که نرخ تثبیت شده، بانک مرکزی بر اوضاع مسلط است و اخبار سیاسی منفی هم نمی تواند بر این بازار اثر بگذارد. دلیل جدی در این خصوص آن است که بازار ارز، به خصوص در تابستان امسال، هر نوع تنش سیاسی را دیده اما تکان نخورده است؛ از انهدام پهپاد آمریکایی (که در هر شرایط دیگری می توانست بازار را جهش دهد) تا توقف معافیت تحریمی خرید نفت کشورمان و تحریم سپاه. وقتی بازار از این گردنه ها گذشته و مدیریت شده است، احتمال این که تنش سیاسی دیگری بتواند ارز را دچار نوسان کند بسیار کم است. ضمن آن که دشمنان نیز، کارت دیگری برای فشار علیه کشورمان ندارند و صرفا به اقدامات نمادین دست می زنند. از منظر اقتصادی نیز، تنها موضوع نگران کننده، کاهش فروش نفت کشورمان است که می تواند اثر بلندمدت داشته باشد اما برخی معتقدند که فروش نفت به صورت غیررسمی با مقدار مناسب انجام می شود. ضمنا تراز تجاری غیرنفتی هم مثبت است و سیاست های ارزی دولت و بانک مرکزی هم بسیار معقول تر از سال قبل است.
در این شرایط، بهترین پیش بینی برای نرخ ارز، ثبات در کانال ۱۱ است. اگرچه احتمال افت تا کانال نرخ ارز، در صورت توافق با اروپا و گشایش های اعتباری وجود دارد.

بازارهای کالایی
اما توجه داشته باشید که همه بازارهای سرمایه گذاری در کشور، ارز و طلا و سهام نیست. هر کسب و کار یا کالایی می تواند گزینه سرمایه گذاری باشد؛ از تیرآهن تا زیره یا پسته! شاید به نظرتان این پیشنهاد نامعقول باشد. چرا که نگهداری حضور در کسب و کارها نیازمند تخصص و صرف زمان است و خرید برخی کالاها هم نیاز به زیرساخت های انبارداری و آشنایی با آن بازار و … دارد. این توضیحات منطقی است اما با لحاظ گسترش بازارهای کالایی در بورس کالا و انرژی، این مشکل رفع می شود. چنان چه پیشتر هم گفتیم، هم اکنون امکان معامله گواهی سپرده (حواله) کالاهایی چون طلا، زیره و زعفران و انواع اوراق مالی روی دارایی های دیگر وجود دارد. به این ترتیب که دارایی در انبار است و حواله آن در بورس معامله می شود بدون آن که نیاز به انبارداری و … باشد. البته ذکر مسئله آشنایی با بازارها و روندهای این کالاها به جای خود هست و در صورت تمایل باید درباره آن تحقیق و از مراجع مطمئن استفاده کنید و روندهای قیمتی را دریابید. مثلا هم اکنون زیره در بورس بعد از یک دوره افت در حال رشد است و زعفران در آستانه فصل برداشت در حضیض قیمتی قرار دارد و بعد از آن می تواند رشد کند. صرف وقت و کسب آشنایی، هزینه ای است که باید برای متنوع کردن سبد سرمایه گذاری خود بدهید. در این صورت می توانید از مزایای آن استفاده کنید.
نمای کلی سبد هزینه و سرمایه گذاری در سال ۹۸
خلاصه گزارش بالا این است که در جانب هزینه ها، تورم رو به کاهش است و نیازی به پیش خرید برخی کالاها (مثل خودرو و …) نیست. از منظر سرمایه گذاری هم، تقریبا همه بازارها اشباع هستند. یا باید سراغ بانک و صندوق های سرمایه گذاری بروید که قطعا صندوق ها بهترند یا برای یافتن گزینه های جذاب سرمایه گذاری، وقت و هزینه صرف کنید. در بورس همچنان می توان برخی سهم های خوب یافت که مشروط به شرایطی بازدهی مناسب بدهند یا این که برخی نمادهای کالایی را بعد از آشنایی در زمان مناسب خریداری کرد. به طور کلی، یافتن گزینه مناسب (نسبت به سود بانکی) برای سرمایه گذاری، حتی نسبت به نیمه اول سال بسیار سخت تر است. البته شرایط ثبات اقتصادی، وضعیت بهتری برای ایجاد کسب و کار هم فراهم می کند. این گزینه را هم جدی بگیرید.