کارنامه جذب سرمایه‌گذاری خارجی ۹۸ با ثبت ۸۲ طرح به ارزش ۸۵۴ میلیون دلار در بخش صنعت، معدن و تجارت کشور بسته شد. ارزیابی‌ها حاکی از این است که پنج کشور امارات متحده عربی، هلند، چین، ترکیه و آلمان پیشتازان سرمایه‌گذاری در ایران بوده‌اند. طبق بررسی‌ها بیشترین حجم سرمایه‌گذاری خارجی در سال گذشته در بخش‌های «محصولات از توتون و تنباکو»، «محصولات غذایی و آشامیدنی»، «سایر محصولات کانی غیرفلزی»، «ساخت مواد و محصولات شیمیایی» و «کک و فرآورده‌های حاصل از نفت» صورت گرفته است.
سالنامه جذب سرمایه‌گذاری خارجی ۹۸ با ثبت ۸۲ طرح ورق خورد. گزارش‌های رسمی «صمت» نشان می‌دهد از ابتدای سال ۱۳۹۸ تا پایان اسفند ماه، ۸۲ طرح با ارزش ۸۵۴ میلیون دلار در بخش «صنعت»، «معدن» و «تجارت» کشور با مشارکت سرمایه‌گذار خارجی به تصویب رسیده است.
طبق داده‌ها، بیشترین جذب پول خارجی براساس حجم در پنج استان «زنجان»، «خراسان‌رضوی»، «کرمانشاه»، «هرمزگان» و «تهران» و از پنج کشور «امارات متحده عربی»، «هلند»، «چین»، «ترکیه» و «آلمان» بوده است.
گزارش سرمایه‌گذاری‌های خارجی مصوب تحت پوشش قانون تشویق و حمایت سرمایه‌گذاری خارجی در بخش صنعت، معدن و تجارت در سال ۱۳۹۸ منتشر شد. بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی «دفتر سرمایه‌گذاری و تامین منابع مالی وزارت صمت»، ایران توانسته در سال ۹۸ از سه بخش صنعت، معدن و تجارت، ۸۵۴ میلیارد دلار برای ۸۲ طرح، سرمایه جذب کند.
مقایسه روند جذب سرمایه در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ حکایت از آن دارد که حجم سرمایه‌گذاری‌های خارجی با افت حدود ۶/ ۱۴ درصدی مواجه شده است.
کارنامه مجوز جذب پول خارجی سال ۹۷ نشان می‌دهد بیش از یک میلیارد دلار سرمایه برای ۸۳ طرح از سوی هیات سرمایه‌گذاری خارجی تایید شده است؛ در حالی که کارنامه جذب پول سال ۹۸ با رقم ۸۵۴ میلیون دلار بایگانی شد. البته به لحاظ تعداد، وضعیت طرح‌های خارجی مصوب شده در سال ۱۳۹۷ کمی بهتر از پروژه‌های سرمایه‌گذاری سال ۹۸ است. طبق بررسی‌ها، پرونده جذب سرمایه‌گذاری خارجی ۱۳۹۷ با ۸۳ طرح و پرونده جذب پول خارجی سال ۱۳۹۸ با ۸۲ طرح مصوب بسته شده است.
داده‌های وزارت صمت همچنین نشان می‌دهد از ۸۲ شرکت ثبت شده، ۳۳ شرکت با ۱۰۰ درصد سهامدار خارجی و ۴۸ شرکت به‌صورت مشارکتی با شرکای داخلی و یک مورد تحت عنوان ترتیبات قراردادی است. همچنین آمارها حکایت از آن دارد که از لحاظ حجم تعداد سرمایه‌گذاری خارجی مصوب شده در سال ۱۳۹۸، سهم «صنعت» ۹۸ درصد، سهم «معدن» ۱۲/ ۰ درصد و سهم «تجارت» ۸۸/ ۱ درصد بوده است.
حال با ارائه تصویری کلی از پرونده جذب سرمایه خارجی سال ۹۸، در ادامه این گزارش به جزئیات عملکرد ایران و کشورهای سرمایه‌گذار در این زمینه پرداخته شده است. اما در این میان یک پرسش مطرح است. آیا پروسه جذب پول خارجی هم ممکن است همانند سایر بخش‌ها و ابعاد مختلف اقتصادی تحت‌الشعاع شیوع ویروس کرونا با چالش‌ها و دست‌اندازهایی در سال‌جاری مواجه شود؟
تحلیلگران معتقدند فشار تحریم‌ها و ضعیف شدن اقتصاد ایران به‌خصوص در بخش بهبود محیط کسب‌وکار، از جمله عواملی هستند که در کاهش حجم سرمایه‌گذاری‌های سال ۹۸ تاثیرگذار بوده است. به اعتقاد آنها، در حالی سال ۹۹ آغاز شده است که باید به آثار مخرب تحریم‌ها بر اقتصاد کشورمان، آثار سوء گسترش شیوع کرونا و تعطیلی بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی را اضافه کرد.
طبق آخرین پیش‌بینی‌های صندوق بین‌المللی پول، نرخ رشد اقتصادی جهان در سال‌جاری میلادی به دلیل شیوع گسترده کرونا و توقف بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی، به منفی ۳ درصد خواهد رسید. از سوی دیگر، پیش‌بینی‌های این سازمان بین‌المللی نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران در رفتار و عملکردشان، تمایل کمتری نسبت به سرمایه‌گذاری از خود نشان می‌دهند.

پروژه‌های پرطرفدار
اما گروه‌های صنعتی، معدنی و تجاری جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی در سال ۹۸ که سالی سخت توامان با فشار تحریم‌ها برای اقتصاد ایران بود، در چه بخش‌هایی جانمایی شده‌اند؟ آمارها حاکی است گروه‌های معدنی جذاب برای سرمایه‌گذاران هندی و هنگ‌کنگی، «استخراج و فرآوری منیزیت» و «تولید کنسانتره نفلین سینیت» بوده است. همچنین سرمایه‌گذاری در حوزه تجارت شامل «احداث رستوران»، «سفارش کالا در فضای مجازی از طریق تارنما و نرم‌افزار»، «ساخت و تولید محصولات صنایع دستی و چرمی (مجوز صنفی، تولیدی)» است.
گروه‌های صنعتی جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی در سال ۹۸ هم در ۵ حوزه جانمایی شده‌اند. طبق بررسی‌ها، بیشترین حجم سرمایه‌گذاری خارجی در این بازه زمانی در بخش‌های «محصولات از توتون و تنباکو»، «محصولات غذایی و آشامیدنی»، «سایر محصولات کانی غیرفلزی»، «ساخت مواد و محصولات شیمیایی» و «کک و فرآورده‌های حاصل از نفت» صورت گرفته است.
در گروه صنعتی «محصولات از توتون و تنباکو» می‌توان از تولید سیگارت فیلتردار و فرآوری توتون سیگارت نام برد. از سرمایه‌گذاری در گروه صنعتی «محصولات غذایی و آشامیدنی‌ها» می‌توان به «تولید انواع محصولات لبنی و فرآوری آنها»، «تولید خمیر مایه»، «تولید انواع پودر نوشیدنی فوری»، «تولید خوراک آماده دام، طیور و آبزیان»، «تولید انواع کیک مغزدار، انواع نان حجیم و نیمه حجیم»، «انواع شکلات و کرم شکلاتی» اشاره کرد.
«تولید انواع کاشی و نانو سرامیک‌های پیشرفته»، «تولید لوازم بهداشتی چینی و تولید دانه‌ها و پودرهای شیشه‌ای»، «تولید منیزیت کلیسنه شده»، «تولید و برش سنگ گرانیتی»، «سقف متحرک اتوماتیک و پنجره متحرک اتوماتیک» در گروه صنعتی «سایر محصولات کانی غیرفلزی» قرار دارند.
همچنین «تولید مکمل‌های دارویی»، «تولید گازهای صنعتی و طبی»، «تولید خمیر الکترود گرافیتی» و «تولید انواع مواد استریل‌کننده بر پایه پروکسی اسیدها»، «تولید انواع داروهای دستگاه گوارش، گیاهی، قند خون، کلیه و مجاری ادراری»، «تولید کیت تشخیص سریع آنتی بادی منوکلونال میکروبیولوژی»، «تولید انواع فرآورده‌ها از مشتقات خون، داروهای نوترکیب و پپتیدی»، «تولید فرآورده‌های ویژه بیماران آی‌سی‌یو» در گروه صنعتی «ساخت مواد و محصولات شیمیایی» هستند. در گروه صنعتی «کک و فرآورده‌های حاصل از نفت»، می‌توان به «احداث پالایشگاه میعانات گازی»، «تولید هیدروکربن‌های سبک و سنگین»، «تولید و فرآوری مواد شیمیایی» نام برد.

پیشتازان سرمایه‌گذاری
کشورهای سرمایه‌گذار که بیشترین حجم سرمایه‌گذاری خارجی مصوب در این بازه زمانی در بخش صنعت، معدن و تجارت را داشته‌اند، به ترتیب «امارات متحده عربی»، «هلند»، «چین»، «ترکیه» و «آلمان» هستند.
طبق ارزیابی‌ها، «امارات متحده عربی» ۳۰ درصد از حجم سرمایه‌گذاری‌ها را به خود اختصاص داده و در جایگاه نخست سرمایه‌گذاران پیشتاز قرار گرفته است.
«هلند» و «چین» هم با سهم ۲۲ و ۲۰ درصد از کل سرمایه‌گذاری‌های جذب شده، در سکوی دوم و سوم ایستاده‌اند. همچنین «ترکیه» و «آلمان» توانسته‌اند با کسب سهم ۱۰ و ۹ درصدی از کل سرمایه‌گذاری‌ها، در پرونده «کشورهای با بیشترین حجم سرمایه‌گذاری خارجی مصوب در سال ۹۸» جایگاه چهارم و پنج را تصاحب کنند. اما از لحاظ تعداد طرح‌های مصوب شده، کدام کشورها پیشتاز بوده‌اند؟ آمارها نشان‌دهنده سهم بالای تعداد سرمایه‌گذاری‌ها توسط «افغانستان» است. بررسی‌ها نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران افغانستانی توانسته‌اند ۱۴ طرح سرمایه‌گذاری مصوب شده را از آن خود کنند.
همچنین طبق داده‌های آماری منتشر شده، به ترتیب «ترکیه» در رتبه دوم با ۱۳ طرح مصوب، «چین» در رتبه سوم با ۱۱ طرح مصوب و «امارات متحده عربی» و «اتریش» به‌طور مشترک و هر کدام با ۶ فقره سرمایه‌گذاری در رتبه چهارم قرار گرفته‌اند. از سوی دیگر «عراق» و «هند» به‌طور مشترک و هر کدام با ۵ فقره سرمایه‌گذاری رتبه پنجم را در تعداد سرمایه‌گذاری‌های مصوب کسب کرده‌اند.

فرود سرمایه در ۲۳ استان
اما سرمایه‌ها در کدام شهرها فرود آمده‌اند؟ طبق آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت، ۲۳ استان کشور در سال ۹۸ پذیرای سرمایه و سرمایه‌گذاران خارجی بوده‌اند. توزیع استانی تعداد سرمایه‌گذاری خارجی مصوب در سال ۱۳۹۸ نشان دهنده سهم بالای تعداد سرمایه‌گذار خارجی در استان «خراسان رضوی» با تعداد ۲۰ طرح است. «تهران» هم با ۱۱ طرح مصوب شده، در رتبه دوم و استان‌های «قزوین»، «آذربایجان شرقی» و «خوزستان» به‌طور مشترک در رتبه سوم (هر استان با تعداد ۵ طرح) در این بازه زمانی قرار گرفته‌اند.
اما بررسی سهم استان‌ها براساس حجم سرمایه‌گذاری خارجی مصوب طی سال ۱۳۹۸، از نقش پررنگ استان‌های دیگر کشور در جذب سرمایه حکایت دارد. نمودارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌دهد چهار استان «زنجان»، «خراسان رضوی»، «کرمانشاه» و «هرمزگان» بیش از ۵۴ درصد حجم سرمایه‌گذاری خارجی مصوب در کشور را در این دوره به خود اختصاص داده‌اند.
براساس داده‌های آماری، «زنجان» با جذب ۱۸ درصد از سرمایه‌گذاری‌ها در سکوی نخست، «خراسان رضوی» با جذب ۱۵ درصد از سرمایه‌ها و «کرمانشاه» با جذب ۱۳ درصد در رتبه‌های دوم و سوم ماراتن تزریق پول خارجی ایستاده‌اند.
پس از این استان‌ها، «هرمزگان» با جذب ۸درصد سرمایه‌گذاری‌ها و «تهران» و «فارس» به‌طور مشترک و هر کدام با سهم ۷ درصدی، در رتبه‌های بعدی نمودار سهم استان‌ها براساس حجم سرمایه‌گذاری خارجی قرار گرفته‌اند. همچنین «بوشهر» و «قزوین» به‌طور مشترک و هر کدام با سهم ۶ درصدی در جذب سرمایه‌گذاران خارجی، استان‌هایی بوده‌اند که در سال ۹۸ کشش سرمایه‌گذاری داشته‌اند.
طبق آمارها، «آذربایجان‌شرقی» با ۵ درصد، «کردستان» با ۴درصد، «یزد» با ۳ درصد، «کرمان»، «خوزستان» و «مرکزی» به‌طور مشترک و هر کدام با سهم ۲ درصد، «خوزستان» با ۲ درصد و «البرز» و «اصفهان» به‌طور مشترک هر کدام با سهم یک درصد، استان‌هایی بوده‌اند که در جغرافیای جذب سرمایه خارجی سال ۹۸ دیده می‌شوند./ دنیای اقتصاد