رفع تحریم‌ها یکی از آزمون‌های پیش روی دولت سیزدهم است
غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران می‌گوید: عملکرد اقتصاد کشور به طور مستقیم و غیرمستقیم از تحریم‌ها تاثیر پذیرفته و بخش زیادی از انرژی مسوولان تراز اول کشور به جای فرصت‌آفرینی برای استفاده از مزیت‌های کشور در عرصه بین‌المللی، صرف مدیریت روزمره اقتصاد کشور و به اصطلاح دور زدن تحریم‌ها شده است. لذا تصمیم‌گیری درست درباره این موضوع و رفع تحریم یکی آزمون‌های مهم پیش روی دولت سیزدهم است.
شافعی تاکید می‌کند: بازخوانی تجارب تاریخی کشور در سیاست‌گذاری برای بهبود وضعیت اقتصاد نشان می‌دهد مهمترین عامل توضیح دهنده توفیق کم در حد مسائل، غفلت از رعایت منطق علمی در سیاست‌گذاری‌ها از جمله مسائل اقتصادی بوده است. به نظر می‌رسد مسائل اقتصادی در ایران بیش از آنکه به هنر مدیریت مربوط باشد، به میزان مقید بودن به آموزه‌های دانش اقتصاد و رابطه اقتصاد و سیاست مربوط است.
محمدحسین روشنک، رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی خراسان رضوی هم با بیان اینکه بایستی تکلیف‌مان را در ارتباطات بین‌المللی روشن کنیم، می‌گوید: دولت سیزدهم باید تکلیفش را با شرق مشخص کند و از شرق کمک بگیرد و قراردادهای چین، روسیه و هند را مشخص کند؛ این موارد می‌تواند با شرط حفظ استقلال، منافع دوجانبه را در پی داشته باشد.
روشنک البته خاطرنشان می‌کند که نباید با غرب از سر جنگ برخورد کرد. او تاکید می‌کند: غرب باید بداند ایران کشوری قوی و مقتدر است و قصد ایجاد دردسر در عرصه بین‌‎المللی ندارد. موید این مطلب آن است که ایران برجام را پذیرفت و نظام جمهوری اسلامی این مهم را تایید کرد. بنابراین هم‌اکنون جمهوری اسلامی نباید طوری رفتار کند که دنیا گمان کند ایران قصد همکاری در عرصه بین‌المللی را ندارد.

ایران باید تکلیف خود را در زمینه برجام و پذیرش FATF مشخص کند
«ایران باید تکلیفش را در زمینه توافقات برجام و پذیرش FATF مشخص کند؛ هیچ کشوری در دنیا بدون ارتباطات بین‌المللی نمی‌تواند اقتصادش را اداره کند و هیچ کشوری نمی‌تواند مدعی شود که با درهای بسته به روی دنیا، می‌تواند اقتصادش را بچرخاند. چنین چیزی به هیچ وجه امکان‌پذیر نیست. ایران برای تعاملات بین‌المللی به دنیا نیاز دارد و دنیا هم به ما نیازمند است.» روشنک با بیان این نکته می‌افزاید: ایران باید در شرایط برابر و بدون تحکم دوطرف به یکدیگر، چه با غرب و چه با شرق ارتباط داشته باشد؛ این مساله بسیار ضروری است و بدین طریق می‌توانیم با آمریکا و اروپا همکاری داشته باشیم. درباره کشورهای همسایه هم نکته مهم این است که ایران از طریق مذاکره در تعاملات بین‌المللی با این کشورها پیش‌قدم شود؛ زیرا هیچ یک از آنها به جز اسرائیل، دشمن بالقوه و بالفعل کشورمان نیستند. اولویت تعاملات بین‌المللی ما با کشورهای همسایه، کشورهای حاشیه خلیج فارس و آسیای میانه است.
فعالان اقتصادی معتقدند دولت سیزدهم باید متقاضی گفت‌وگو در عرصه بین‌المللی باشد تا دنیا بر این مساله واقف شود که ایران صلح‌طلب و آرام است. رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی مشهد هم دراین‌باره می‌گوید: باب مذاکره و گفت‌وگو باید با دنیا باز باشد؛ گفت‌وگو محل دادوستد امتیازهاست و همان‌گونه که امتیازاتی دریافت می‌کنیم باید امتیازاتی نیز بدهیم. در شرایط فعلی مذاکره با غرب باید تداوم پیدا کند؛ زیرا تداوم این مذاکرات هیچ ضرری نخواهد داشت.

وضعیت کنونی تعامل کشورها با ایران از دید فعالان اقتصادی
روشنک درباره وضعیت کنونی تعامل دیگر کشورها با ایران تصریح می‌کند: در حال حاضر برخی از کشورها از جمله غربی‌ها با فعالان اقتصادی ایران همکاری ندارند. دسته دیگری از کشورها نیز از ترس غرب، حاضر به همکاری با ایران نیستند؛ هیچ بانک بین‌المللی، بانک‌های ایران را به رسمیت نمی‌شناسد و تا هویت ایرانی برای آنها هویدا می‌شود، همکاری نمی‌کنند. بازرگان کشورهای منطقه و کشورهای شرقی هم از ترس تحریم شدن از سوی آمریکا، تمایلی به دادوستد با تجار ایرانی ندارند. فعالان اقتصادی در شرایط فعلی به بن‌بست رسیده‌اند. قانون FATF بین‌المللی است و تمامی کشورها نیز آن را پذیرفته‌اند و بانک‌های کشورهای تابع این مقررات، حاضر به تعامل با تجار ایرانی نیستند.
رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی خراسان رضوی ادامه می‌دهد: باید تکلیفمان را با دنیا در حوزه FATF روشن کنیم. ایران که به دنبال پولشویی نیست. آقای رئیسی عنوان کردند که «شفافیت ضد فساد است». پذیرفتن FATF هم یکی از مصادیق شفافیت است؛ پس چرا نباید تابع این قانون بین‌المللی باشیم؟

صادرکنندگان در انتظار سهولت تعاملات بین‌المللی
علی شریعتی مقدم، رئیس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق بازرگانی خراسان رضوی هم می‌گوید: از دولت سیزدهم انتظار داریم تا مانند سایر کشورها تعاملات بین‌المللی راحت و روان را برای فعالان اقتصادی فراهم کند تا تبادلات مالی و کالایی برای گردش اقتصادی به سهولت انجام بگیرد؛ زیرا در حال حاضر تولیدکنندگان داخلی در حوزه تامین مواد اولیه با مشکل مواجه هستند. علاوه بر این، تعاملات قوی در عرصه بین‌المللی به توسعه صادرات غیرنفتی به ویژه صادرات دارای برند و با ارزش افزوده منجر خواهد شد. حال از آنجا که این نوع صادرات جایگاه خود را در عرصه بین‌المللی پیدا کرده و شرکت‌ها و موسسات در زمینه بسته‌بندی، کیفیت و شناخت بازار و فعالیت‌های مارکتینگ فعال‌تر از گذشته اقدام کرده‌اند، برقراری تعاملات بین‌المللی می‌تواند در این زمینه فرصتی استثنائی پیش روی ایران قرار دهد.
شریعتی مقدم توافق در زمینه برجام را نشانه نقطه عطفی در معاملات و معادلات تجاری می‌داند و اضافه می‌کند: امیدواریم که در این دوره سوئیفت باز شود و امکان مبادلات مالی و کالایی به خوبی فراهم شود. همچنین انتظار می‌‎رود که تحریم‌ها به شکل واقعی رفع شود و دردوران پسابرجام فضای امنی برای جذب سرمایه‌گذار خارجی فراهم شود. علاوه بر این، قطعا در دوران پسابرجام از افزایش قیمت ارز جلوگیری خواهد شد یا قیمت ارز به تعادل می‌رسد.

لزوم عضویت ایران در بلوک‌های اقتصادی مختلف دنیا
فعالان اقتصادی بر این باورند که عضویت در بلوک‌های اقتصادی مختلف دنیا و توسعه روابط سالم می‌تواند نظام تعرفه‌ای را برای کشورمان متحول کند و هزینه‌ها را کاهش دهد و فرصت‌های بی‌شماری را پیش روی آنها قرار دهد.
رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق ایران با بیان اینکه بسیاری از محصولات در کشورهای منطقه و بعضی دیگر در حوزه فرامنطقه‌ای نمود بیشتری دارند، می‌گوید: می‌توان با کشورهای مختلف در حوزه‌های تخصصی ارتباط گرفت و تعامل داشت؛ به طور مثال، در حوزه گیاهان دارویی یا داروهای گیاهی می‌توان با هند و چین تعامل داشت؛ البته در مبادله با این کشورها با محدودیت‌ها و هزینه‌های خاصی مواجه هستیم. در زمینه فناوری صنایع غذایی و بسته‌بندی هم می‌توان با کشورهای اروپایی تعامل برقرار کرد؛ چون پایه‌های صنعتی ما به کشورهای اروپایی وابسته است. کشورهای عربی و همسایه نیز به عنوان بازار مصرف، تبادل و جذب سرمایه می‌توانند مدنظر قرار بگیرند؛ اما شاید از همه مهم‌تر این است که باید فضایی مهیا شود تا ایرانیان خارج از کشور از اقصی نقاط دنیا که دارای فکر، اندیشه و بازار و سرمایه هستند، بتوانند سرمایه‌گذاری خود را درون کشور توسعه دهند و از این محل صادرات غیرنفتی را افزایش دهند.

لزوم تامین پیش‌نیازهای صادرات
یکی از نشانه‌های موفقیت صنعتی، صادرات‌محور بودن هر صنعت است؛ کارشناسان می‌گویند شکوفایی اقتصادی صرفا نمی‌تواند منوط به تولید داخلی باشد؛ بلکه باید به سمت صادرات تولیدات داخلی اقدام کرد و تحقق آن به پیش‌نیازهایی وابسته است.
به گفته محمدعلی چمنیان، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی مشهد، در حال حاضر فعالان اقتصادی نمی‌توانند در سایر کشورها برای افتتاح دفتر، اخذ ویزا، افتتاح حساب بانکی، فروش محصول خود به نام ایران و… اقدام کنند؛ یک تاجر باید محصول ایرانی را به چند برند مختلف نامگذاری کند تا کسی متوجه ایرانی بودن محصول نشود؛ زیرا بسیاری از کشورها حاضر نیستند کالای ایرانی را به قیمت تحریم از سوی آمریکا بخرند. ضمن اینکه تاجر پس از فروش محصول قادر به بازگرداندن ارز حاصل از آن به کشور نیست. در واقع، این اقدام هزینه‌های جانبی زیادی در خصوص واریز و انتقال وجه به دنبال دارد. بدین ترتیب، تاجر ایرانی قدرت رقابتش را در بازارهای بین‌المللی از دست می‌دهد. البته به غیر از اینها، بخش خصوصی باید در سیستم داخلی هم درباره رفع تعهدات ارزی پاسخگو باشد و تمام این مراحل تجار را از فرآیند صادرات پشیمان می‌کند.

امکان شرکت در کنفرانس‌های بین‌المللی را نداریم
چمنیان به مشکلات موجود در مسیر صادرات محصولات دانش‌بنیان اشاره و تصریح می‌کند: طی سالیان گذشته در صنایع دانش بنیان تلاش بسیار کردیم تا به مرحله صادرات برسیم اما بستر برای صادرات این محصولات مهیا نیست و نمی‌توان از این محصولات ارزش افزوده، افزایش تولید ناخالص داخلی و ملی حاصل کرد. علاوه بر این، نیاز به تقویت بنیه دانشی داریم تا بتوانیم از دانش‌های روز دانشگاه‎‌های خارجی و کنفرانس‌های بین‌المللی استفاده کنیم؛ اما متاسفانه در شرایط فعلی حتی نمی‌توان حق عضویت به منظور شرکت در یک همایش خارجی را پرداخت کرد.
رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق مشهد با بیان اینکه چندین سال است که سیاست حاکم بر کشور منوط به آن است که از بخش اقتصاد، رفاه و معاش مردم برای پیاده‌سازی سیاست‌ها در عرصه بین‌المللی هزینه شود، می‌گوید: اما دیدگاه مقابل آن است که بخشی از سیاست‌های کلان کشور باید در اختیار اقتصاد و در مسیر بهبود معاش مردم باشد. لذا از دولت سیزدهم تقاضا داریم که دیدگاه نخست، یعنی فدا کردن اقتصاد به پای سیاست را کنار بگذارد؛ زیرا بسیاری از مشکلات فعلی کشورمان مانند کمبود مسکن، انرژی برق، آب و… ناشی از کمرنگ بودن تعاملات بین‌المللی است. در نتیجه اگر دولت درصدد بهبود وضعیت معیشتی مردم است، بایستی تعاملات خود را با کشورهای خارجی افزایش دهد.
وی معتقد است دولت سیزدهم نباید تعاملات بین‌المللی را صرفا سیاسی ببیند؛ بلکه موضوع اصلی باید بهبود معاش و اقتصاد مردم باشد. در غیر این صورت، اقتصاد ایران شکوفا نخواهد شد. البته باید به این مهم توجه داشت که برقراری تعامل با کشورهای همسایه ارجح بر کشورهای شرقی و غربی است؛ زیرا صادرات به کشورهای همسایه در دو سه مورد دارای مزیت‌های رقابتی برای تجار ایرانی است؛ به طور مثال، تعاملات اقتصادی با کشورهای همسایه سبب شده هزینه حمل و نقل کمتری به تجار ایرانی تحمیل شود و سرعت تحویل کالا نیز افزایش می‌یابد. البته ناگفته نماند در صورت تعامل مطلوب با کشورهای منطقه و پذیرفتن پیمان‌های منطقه‌ای قطعا تعرفه‌های گمرکی نیز کاهش خواهد یافت. این در حالی است که هم‌اکنون بسیاری از بازارهای هدف صادراتی‌مان را در کشورهای عربی از جمله کویت، بحرین، عربستان و امارات از دست داده‌ایم اما همین کشورها، بهشت صادراتی آمریکا و اروپا هستند‌؛ زیرا مردم این کشورها از قدرت خرید بالایی برخوردار هستند.
چمنیان ادامه می‌دهد: علاوه بر این کشورهای همسایه مانند افغانستان، عراق، پاکستان، ترکمنستان و حوزه خلیج فارس از تکنولوژی بالایی برخوردار نیستند لذا این کشورها می‌توانند مقصدهای صادراتی خوبی برای ما در حوزه کالاهای «های‌تک» و دانش بنیان باشند.
رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و بازار پول اتاق بازرگانی مشهد تاکید می‌کند: دولت سیزدهم باید گام‌های اساسی برای برقراری ثبات در کشورهای همسایه مانند افغانستان، تنش‌زدایی با کشورهای عربی و تلاش برای رفع تحریم‌ها بردارد./اقتصادشرق