صنایع محور غرب مشهد از همراهی نکردن
شهرداری و محیط زیست در اجرای مصوبات گذشته گلایه مندند

صنایع محور غرب را شاید بتوان یکی از مسائل ریشه‌دار شهر مشهد دانست که سال‌ها بر سر آن بحث وجود داشته است. مساله‌ای که هنوز گره کور آن باز نشده و تکلیف آن روشن نیست.
نبود زیرساخت‌های مناسب و پیش بینی نشدن لکه صنعتی در طرحهای جامع شهری از سالیان دور، سبب شده حدود ۴۰‌درصد صنایع خراسان رضوی در محور غرب مشهد استقرار یابند. صنایعی که در زمانی که استقرار یافتند، خبری از محدوده شهری نبود و حالا با توسعه شهر، در این محدوده واقع شده اند و به خاطر آلایندگیهایی که دارند، در سالهای اخیر بارها بر جابجایی تعدادی از آنها تاکید شده است. ۴۲ واحد از این صنایع، مجوز فعالیت داشته و در سال ۹۴ استاندار وقت (علیرضا رشیدیان) دستور لازم برای اقدامات در زمینه تغییر کاربری زمین آن‌ها را داده و کمیسیون پنج نفره قضایی حمایت از سرمایه‌گذاری در استان، اداره کل راه و شهرسازی را برای اجرای این دستور مکلف کرد که ظاهرا از آن ۴۲ واحد، اکنون ۳۵ واحد باقی مانده که دارای مشکل است و در سال ۹۷ که قربان میرزایی سرپرستی استانداری را برعهده داشت، دستور تشکیل کمیسیونی ویژه برای تصمیم‌گیری درباره وضعیت ۳۵ واحد صنعتی مستقر در محور غرب مشهد را داد .
موضوع اینجاست که از یک سو واحدهای صنعتی تاکید دارند که حضور آن‌ها در این منطقه براساس مصوبات قانونی است و جابه‌جایی آن‌ها نیز امری نشدنی است. از دیگر سو، نهادهایی مانند اداره کل محیط زیست نیز روی مخاطرات آلایندگی این مجموعه‌ها تاکید دارد.

تورج همتی، مدیرکل محیط زیست خراسان رضوی در صحن علنی شورای شهر مشهد از تعیین تکلیف نهایی برای صنایع محور غرب و برنامه‌ریزی برای جابجایی برخی از آنها به شرق مشهد خبر داد؛ ظاهرا طبق برنامه ریزی ها واحدهای بزرگتر باید به شهرک صنعتی شماره ۵ مشهد منتقل شوند و واحدهای آلاینده کوچکتر از محور غرب به شهرک صنعتی مشهد در جاده کلات جابجا شوند.

صنایع مستقر در محور غرب روی آبخوان دشت مشهد قرار دارد
همتی با بیان اینکه در حال حاضر در محور غرب برنامه‌ای برای ایجاد صنایع جدید وجود ندارد و بر صنایع قدیمی نیز پایش و نظارت صورت می‌گیرد، به دنیای اقتصاد می‌گوید: هم‌اکنون تصمیمی بر جابه‌جایی صنایع این منطقه یا تثبیت آن اتخاذ نشده؛ با این حال جابه‌جایی صنایع محور غرب یکی از سیاست‌های ماست چراکه ورود مواد آلاینده به این آبخوان از نظر بارگذاری صنعتی پرتراکم است. به همین جهت برنامه ما این است که این شرایط را تعدیل کرده و صنایع این منطقه را به قسمت شرقی مشهد، یعنی شهرک صنعتی شماره ۵ مشهد، منتقل کنیم که مجوز این انتقال از سازمان محیط زیست اخذ شده است.
مدیرکل محیط زیست خراسان رضوی خاطرنشان می‌کند: برخی از این واحدها مجوز دارند اما این مجوزها به منزله صدور جواز از سوی اداره محیط زیست نیست بلکه این مجوزها از سوی برخی دستگاه‌های متولی برای این واحدها صادر شده و طبیعتا برای آن حقی ایجاد کرده است. در واقع این واحدها از نظر قانونی ذی‌حق هستند و اگر بررسی‌های کارشناسی نشان دهد این واحدها از نظر آلایندگی تهدیدی نیست، با آن همکاری خواهیم کرد.
همتی تصریح می‌کند: سیاست ما این است که واحدهای بلاتکیلف مستقر را با هماهنگی شرکت شهرک‌های صنعتی و سازمان صمت استان به شرق مشهد و شهرک صنعتی فریمان منتقل کنیم. در سنوات گذشته روی ۴۰ واحد مستقر در این شهرک بحث وجود داشت که با هماهنگی حوزه قضایی استان کار پایش آن را ادامه می‌دهیم ولی هنوز مجوزی از سوی محیط زیست برای فعالیت این مجموعه‌ها صادر نشده است. برای برخی واحدهای صنعتی آلاینده در داخل و حاشیه شهر نیز برنامه داریم. این واحدهای آلاینده از صنف آب‌کاران است که در مطالعات ارزیابی شهرک صنعتی کلات این موضوع تصویب شد تا بخشی از این شهرک به ۴۰۰ واحد از این صنف اختصاص یابد.
او می‌گوید: همچنین برای واحدهای قالی‌‌شویی نیز برنامه‌ریزی شد تا همه این واحدها در یک منطقه مستقر شود تا بتوان آلودگی را مدیریت کرد. در واقع ۷۰ واحد از صنف‌های مختلف شناسایی شده که ۲۵ مورد از این تعداد آلاینده تشخیص داده شده است و برنامه‌ریزی شده تا این واحدها در مجتمع‌های تخصصی خود در حریم شهر مستقر گردد.
مدیرکل محیط زیست خراسان رضوی با اشاره به اینکه با شهرداری مشهد در این خصوص مکاتبه صورت گرفته و دولت نیز در این خصوص قانون مصوب کرده تا این صنوف منتقل شود، تصریح می‌کند: شهرداری در این زمینه اقداماتی انجام داده که وابسته به خدمات خودرویی است ۲ مورد آن سال پیش افتتاح شد ولی لازم است روند جابه‌جایی صنوف شتاب گیرد.

جابه‌جایی صنایع محور غرب آمال و آرزو است
حسین متین‌راد، عضو هیات امنای صنایع محور غرب مشهد با بیان اینکه برای جابه‌جایی صنایع محور غرب هیج جلسه‌ای با هیات امنای این محور برگزار نشده، می‌گوید: در مورد صنایع آب‌کاری، از قبل نیز موضوع طرح شده بود چون این‌ها صنایع کوچکی است که در محیطی محدود نیز می‌تواند فعالیت کند. در مورد صنایع بزرگ نیز از اوایل دولت آقای احمدی‌نژاد این مساله مطرح بود که صنایع در همان مکان فعلی مستقر باشد به شرطی که آلودگی محیط زیستی ایجاد نکند.
وی ادامه می‌دهد: آنچه که امروز برای جابه‌جایی صنایع محور غرب از آن صحبت می‌شود، در حد آمال و آرزو است. در حال حاضر نزدیک ۲ تا ۳ هزار واحد در خارج از شهرک صنعتی مشغول فعالیت است که حجم زیادی ماشین‌آلات داشته و امکانی برای جابه‌جایی آن وجود ندارد. همچنین از عمر برخی از این ماشین‌آلات مدت‌ها گذشته و نمی‌توان آن را از هم جدا و دوباره سر هم کرد. بنابراین تنها راه پیش‌رو همان راه‌کار دولت آقای احمدی‌نژاد است و صرفا اطلاع‌رسانی‌ها درباره جابجایی این صنایع ذهن صاحبان این واحدها را مشوش می‌کند.
متین‌راد از شکایت هیات امنای صنایع محور غرب به دیوان عدالت اداری به دلیل عدم همراهی شهرداری در صدور کاربری خبر داده و می‌گوید: منتظر نتیجه رای دیوان عدالتیم و مطمئن هستیم که نتیجه مثبت می‌شود. در حال حاضر شهرداری برای تایید پروانه ساخت‌وساز این واحدها خواهان پرداخت هزینه مضاعف شده که همین مساله موجب شکایت هیات امنا شده است؛ این در حالی است که پیش‌تر به ما گفته شد تا زمانی که واحدهای صنعتی الزامات محیط زیستی را رعایت کنند، می‌توانند در شهرک بمانند.

واحدهای فعال در محور غرب مجوز فعالیت دارند
محمدعلی سلیمانی، دبیر هیات امنای صنایع محور غرب، با بیان اینکه صنایع این نقطه مشهد شامل بیش از ۱۸۰۰ واحد است که همه مجوزهای خود را دریافت کرده‌اند، می‌گوید: برخی از واحدها برای نصب دستگاه‌های خود تا ۶ متر عمق ایجاد کرده‌اند که جابه‌جایی آن را غیرممکن می‌سازد. از دیگر سو دولت نیز توانایی ایجاد شهرک دیگری ندارد. صنایع محور غرب از سال ۹۱ از هیات وزیران و شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان جهت تثبیت کاربری مصوبه دارد و کلیه مجموعه‌های بالادستی بر تثبیت کاربری رای داده‌اند.
وی ادامه می‌دهد: در همین راستا ۴۰ واحد که دارای مجوز کمیسیون ماده ۵ هستند، برای دریافت پایان کار به شهرداری معرفی شد که ۳۵ مورد آن به پایان کار نیاز دارد. برای صدور پایان کار، یکی از مجموعه‌هایی که باید موافقت کند، اداره کل محیط زیست است. در حال حاضر مدارک مورد نیاز و حکم دیوان عدالت اداری را در اختیار داریم که بر مبنای آن نباید این ۳۵ واحد برای اخذ تاییدیه جدید سراغ اداره کل محیط زیست برود. این واحدها که معرفی شده، ۴۰ مورد نخست بوده که به دستور استاندار باید به همین ترتیب معرفی این واحدها ادامه یابد و به ۳۵ مورد از این تعداد باید پایان کار داده شود. براساس حکم دیوان عدالت اداری شهرداری حق ندارد به واحدها پایان کار ندهد؛ اما برای وقت‌کشی ما را به محیط زیست ارجاع داده‌اند.
عضو هیات امنای صنایع محور غرب تاکید می‌کند: واحدهای صنعتی مستقر همه مجوزها و حریم جاده‌ها را رعایت کرده‌اند. باید توجه داشت مساله آلایندگی یک بهانه است. کافی است یک شخص بی‌طرف آب شرب این کارخانجات را آزمایش کند و کیفیت آن را بسنجد تا مشخص شود واحدهای مسکونی پشت کارخانه‌های ما آلایندگی بیشتری دارد یا واحدهای صنعتی. این واحدهای مسکونی ۱۰ برابر آلاینده‌تر از واحدهای صنعتی است.

در تصمیم‌گیری‌ها مشکلات صنعت‌گران مدنظر قرار گیرد
اما احمد نوروزی، رئیس کمیسیون اقتصادی، ‌سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های شورای شهر مشهد در این خصوص می‌گوید: ۲۰ سال پیش در مورد این صنایع مطالعه‌ای صورت گرفت که در آن تاکید شده بود جابه‌جایی این صنایع غیرممکن است مگر اینکه این واحدها به لحاظ آلودگی دسته‌بندی و براساس آن برای آنها تصمیم‌گیری شود. بر این اساس برخی صنایع مشکل آلایندگی ندارند و می‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند. برخی صنایع نیز مقداری آلودگی دارد اما قابلیت کنترل آن وجود دارد که این واحدها باید سیستم‌های رفع آلایندگی را نصب کنند. در نهایت برخی صنایع نیز با وجود آلایندگی زیاد، امکان کنترل دارند اما برخی دیگر از چنین امکانی برخوردار نیستند و لازم است جابه‌جا شوند.
او ادامه می‌دهد: از نظر من بالاخره همین دسته‌بندی برای جابه‌جایی صنایع باید مدنظر قرار گیرد و تلاش شود در این شرایط بحران اقتصادی موجب این نشویم که صنایع تعطیل شود.
به گفته نوروزی در حال حاضر هیچ برنامه مدونی برای این جابه‌جایی‌ها به چشم نخورده است. رئیس کمیسیون اقتصادی شورای شهر مشهد اضافه می‌کند: تاکید ما این است که باید مسائل و مشکلات صنعت‌گران را در شرایط رکود درک کرده و مشکلات اقتصادی را در نظر بگیریم. در این شرایط باید تلاش شود تصمیمات ما حساب شده باشد و برخورد یکپارچه نکنیم. در گذشته در این زمینه مطالعاتی وجود داشته اما باید به آن توجه کرد.

جابه‌جایی صنایع محور غرب فاقد پیوست‌های اجتماعی و تعریفی مشخص از مشوق‌هاست
امیرمهدی مرادی، دبیر انجمن مدیران صنایع خراسان هم با بیان اینکه متاسفانه تاکنون تمام صحبت مسئولان صرفا متوجه انتقال واحدها بوده و اینکه این واحدها می‌بایست به کجا انتقال یابد، مشخص نیست، می‌گوید: البته باید توجه داشت متناسب با نوع تولیدات، مکان‌یابی جدید واحدها می‌بایست برنامه‌ریزی شود و با توجه به منطقه‌های تخصصی تعریف شده در شهرک‌های صنعتی قاعدتا هر واحد تولیدی متناسب با شرایط زیست محیطی و زیرساخت‌های مورد نیاز در محل مورد نظر مستقر خواهد شد؛ لکن نکته حائز اهمیت آنجاست که بسیاری از صنایعی که آلاینده نیستند، اصولا تمایلی به جابه‌جایی ندارند و به دلیل هزینه‌های سنگینی که جابه‌جایی به آنها تحمیل می‌کند، تلاش دارند در همین محدوده مستقر باشند.
او اضافه می‌کند: قاعدتا هنگامی که طرح‌هایی برای جابه‌جایی این واحدها نوشته می‌شد، می‌بایست پیوست‌های اجتماعی و تعریف مشخصی هم برای مشوق‌های جابه‌جایی تعریف می‌شد و همانطور که به این طرح‌ها به عنوان اسناد بالادستی اشاره می‌شود، پیوست‌های آن نیز جهت جابه‌جایی مورد توجه قرار می‌گرفت که این مهم لحاظ نشده است. بنابراین طرح از نظر اجرایی فاقد زمان‌بندی و مشوق‌های لازم جهت اجراست.
مرادی تاکید دارد: به عبارت دیگر کلیه هزینه‌های انتقال متوجه واحد است. اولویت انتقال با صنایع آلاینده است و اغلب واحدهایی که طرح‌های توسعه داشته‌اند، آرام‌آرام جهت انتقال برنامه‌ریزی و اقدام می‌کنند و امیدواریم با همفکری بخش خصوصی، شهرداری، استانداری و سازمان صمت مشوق‌های ویژه‌ای برای انتقال واحدها تعریف شود تا از تضییع حقوق متصور واحدها نیز جلوگیری شود.
در نهایت آنچه که به نظر می‌رسد این است که جابه‌جایی واحدهای صنعتی محور غرب مشهد، اقدامی پرهزینه خواهد بود؛ توجه به این مساله جدای از تمام مسائل دیگر نظیر مشکلات زیست‌محیطی یا هر مساله دیگری است. نکته دیگر اینکه به نظر می‌رسد تشویق واحدهای صنعتی به بهبود آلایندگی‌ها نسبت به جابه‌جایی امری کم‌هزینه و شدنی‌تر باشد و بتوان با سرمایه‌گذاری روی این مساله از شدت مخاطرات زیست‌محیطی برای شهر کاست. این شاید بتواند آنچه که مورد نظر دو طرف است را برآورده کند./اقتصادشرق